In 1601 werd Nederweert bezocht door de Hollandse veldheer prins Maurits van Oranje en zijn leger. Hijzelf logeerde met zijn staf in de herberg die wij kennen als Bi-j Siem. Hij verbleef er maar één nacht maar stak zijn ogen niet in zijn zak. Het viel hem op dat Nederweert zo’n groot dorp was. Maar meer nog dan dat: er woonden opvallend veel oude mensen, sommigen werden zelfs 100 jaar, en ze waren opvallend schrander van geest. Die hoge leeftijd was toen een grote zeldzaamheid, en nu nog steeds meer uitzondering dan regel.
De eeuw van Nel
Vier eeuwen later is Nel van Gemert-Stockmans zo’n spreekwoordelijke uitzondering in Nederweert. En niet alleen vanwege haar 100-jarige leeftijd waarop zij op 30 juli kwam te overlijden. Tot op hoge leeftijd fris van geest en begiftigd met een fabelachtig geheugen. Trots op haar al ontelbare malen verlengde rijbewijs en niet zo heel lang geleden nog grote delen van Limburg doorkruisend met haar auto. Wonend op Staat tot in haar laatste levensjaar sloeg ze geen TV-actualiteitenprogramma over en de krant spelde ze dagelijks van a tot z. En na alles gelezen te hebben knipte ze uit wat ze interessant vond en wilde bewaren. En dan niet te vergeten het rikken en jokeren in de Pinnenhof. Hersengymnastiek was Nel niet vreemd.
Profetisch
De interesse voor het nieuws en de politiek had ze van haar vader geërfd. Die was erg geïnteresseerd in politiek en Nel hoorde haar vader in 1933 aan de keukentafel nog profetisch zeggen: “In Duitslandj dao gieëget hieëlemaol verkieërdj want dao kömtj ‘ne faute aanne macht. Waat ich uch zegk: straks dan zeen vae aanne beurt”. En precies zo liep het af. Nel groeide op in de crisistijd, toen armoe, werkeloosheid en honger de standaard waren voor veel mensen. Tot haar eerste schoolherinneringen hoort het straatbeeld van arme vrouwen die restjes vlees bedelden bij de lokale slagers om hun grote gezinnen te kunnen voeden.
Gezin en bedrijf
Nel was een begaafde vrouw met een brede interesse. Zoals het meestal het geval was in de tijd van haar jeugd, waren er weinig mogelijkheden om door te leren, en voor meisjes al helemaal niet. Ook voor Nel betekende dat dus thuis blijven en hard werken op de boerderij op de Heijsterstraat. In 1952 trouwde ze met Sjeng van Gemert, van de Hoge Notte op de Heerweg, en stichtten ze hun eigen gezin en bedrijf.
Reservesokken
Je hebt van die mensen die men wel een wandelend geschiedenisboek kan noemen. Nel was zo iemand. Al vanaf 1983 heb ik haar vele malen mogen interviewen. Ze had een geheugen om een boek mee vol te schrijven. En dat deed ze dus ook in de letterlijke zin. Want de laatste 20 jaar van haar leven besteedde ze aan het vastleggen van haar herinneringen in haar eigen geschiedenisboek. In een prachtig typisch meisjeshandschrift zoals je dat tegenwoordig niet meer ziet. Dat had ze geleerd op school, bij de zusters. Elke dag een lange voettocht vanuit het ouderlijk huis op de Heijsterstraat, pal op de Weerter grens, naar het dorp en terug. ‘Ein half oor en vieef minute laupe, as-dejje driëe (snel) leeptj’, vertelde ze me later. En altijd met een paar reservesokken bij zich om op school te wisselen, want de wegen in Boeket waren toen nog onverhard en hadden vaak verraderlijk diepe modderkuilen.
Sneller dan ooit
Nel van Gemert is een van de laatste Mohicanen. Een lid van de snel kleiner wordende generatie die al leefde in een tijd waarin alles wat wij nu normaal vinden, nog niet of maar net bestond. In haar geboortejaar 1923 had bijna niemand in Nederweert elektriciteit en werden de huizen verlicht met petroleumlampen. Er waren in het hele dorp een stuk of tien telefoonaansluitingen (alleen maar in de Kerkstraat) en maar twee of drie auto’s. Water dronk men uit de put en koken deed men in de open haard. Op haar elfde zag ze het Noorderlicht maar toen ze dat thuis aan haar ouders vertelde wilde niemand haar geloven. Ook de rest heeft zij allemaal zien komen: de eerste Zeppelin, de komst van radio, televisie, centrale verwarming, koelkast, diepvries en ga zo maar door, om nog maar te zwijgen over internet. Ook de aanleg van de A2 in haar achtertuin, iets dat veel indruk op haar maakte. In de eeuw van Nel veranderde het leven sneller dan ooit in de duizenden jaren daarvoor. Zij heeft het allemaal meegemaakt en er intens van genoten. Nel beleefde de geschiedenis niet alleen, ze schreef ook geschiedenis. En vanaf nu is zij zelf geschiedenis.
Namens de Erfgoedgemeenschap Nederweert, Alfons Bruekers
De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vier organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh en Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert. Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals historische tradities en folklore.
4 Reacties
Men zegt weleens dat 99% van alle diersoorten die ooit geleefd hebben zijn uitgestorven.Nu, ik kan ook zeggen dat 99% van alle technische vooruitgang/verbeteringen zich in de afgelopen 100 jaar voor hebben gedaan en Nel was daar getuige van.Natuurlijk hebben we al eeuwen windmolens, maar windmolens voor elektriciteit opwekking is iets nieuws.Telescopen hebben we ook al een poos, maar de nieuwe generatie telescopen kijkt tot bijna het begin van het Universum en zo kan ik nog wel een poos doorgaan van kruidenierswinkel tot supermarkt en van trekpaard naar tractor en daar in één leven getuige van te zijn geweest is iets wat ik denk niet ooit geëvenaard zal worden.
Wat een schitterend eerbetoon, Alfons!
Inderdaad een mooie biografie van Nel van Gemert. Dat heeft ze echt verdiend. Goed geschreven.
Mijn grote dank voor dit heerlijke familie-eerbetoon, Alfons! Daar heb je onze familie een groot plezier met gedaan. Ook voor de vele interviews die jij met onze moeder hebt gehad. Ik herinner mij nog levendig haar opmerkelijke antwoord op mijn vraag, nadat zij bijna een hele eeuw lang de meest grootse uitvindingen de revue had zien passeren, wat zij nou de meest vooruitstrevende uitvinding vond in haar hele leven. Haar antwoord was zeer verrassend … “De wasmachine!!! De mannen zaten op zondag in de kerk in hun wit gebleekte sporthemden met gestijfde en gestreken boorden als of het niets was, maar daar had je dan wel als huisvrouw de hele week lang op “gepursj.” “De hele week?” “Ja, de hele week!!! Want die was doen begon niet alleen zomaar op de maandag daarna, maar je moest ook gaan zorgen lang daarvoor, dat was vroeg in de winter! Je moest veel voorzorg hebben, anders kon je het vergeten met je was.” Daarop begon zij mij levendig het hele verhaal te vertellen, van elke afzonderlijke stap van het hele wasproces van vroeger, die alle huisvrouwen op elke daarbij gepaard gaande dag van de week, met “haard purse” (hard werken) en veel zorgen en daarbij heel goed opletten dat er niets misging, moesten verrichtten. “En je had die hele week hard nodig, als het droog weer was en als het goed ging. Zo niet, dan moest je opnieuw beginnen en dan haalde je het niet! En dan zagen die mannen er niet uit in de kerk met hun sporthemden op zondag.” Met een moderne wasmachine doe je dit nu vaak in slechts een klein uurtje. En zo had zij veel van die verhalen over vroeger, over een tijd van lief en leed waarover zij graag haar relaas deed. Wij leven nu in een tijd van ongekende technologische vooruitgang en de daaruit voortkomende ongekende weelde. Een goede tijd waar wij intens dankbaar voor mogen en dienen te zijn. Zeer dankbaar ook voor een goede moeder waar wij veel van hebben geleerd en veel liefs en soms ook enig leed met hebben mogen delen.