Nederweert kent van oudsher een grote gemeenschapszin. Tegenwoordig zijn er in de gemeente (volgens gegevens van de Kamer van Koophandel) ruim 500 stichtingen en verenigingen van allerhande soort. Voorbeelden van zeer oude organisaties zijn schutterijen als St. Lucie en St. Barbara wier oorsprong in de late middeleeuwen ligt. Die georganiseerde gemeenschapszin is een soort hoeksteen van de samenleving.
De oudste nog bestaande stichting in Nederweert is de âBeurzenstichting Reijnier Stappersâ. Deze onder beheer en toezicht van het kerkbestuur van de St. Lambertusparochie staande stichting werd, zoals de naam al doet vermoeden, opgericht door Reijnier Stappers. Hij was geboren in Nederweert en zijn wieg stond op de rand van de middeleeuwen om het zo maar te zeggen. Stappers maakte in 1570 als pastoor van Bunde zijn testament. Hij vermaakte aan de kerk van zijn geboortedorp Nederweert een perceel grond dat uit het familiebezit afkomstig was. Het was gelegen in de knik van de Bredeweg, en genaamd âden Overwijckâ. Met de pachtinkomsten daarvan, aangevuld met rente-inkomsten van het vermogen van Stappers, werd een tweetal studiebeurzen gefinancierd. Met de ene konden jongemannen (gĂ©Ă©n vrouwen) een âgrammatica studieâ volgen (tegenwoordig zouden we dat voortgezet onderwijs noemen). Een tweede beurs, groot 42 gulden, was bedoeld voor jongemannen die een universitaire studie in bijvoorbeeld Leuven, Keulen of Parijs wilden volgen.Â
Grote schare
De beurzen waren uitdrukkelijk voorbehouden aan familieleden van de stichter en hun afstammelingen. In de loop van de eeuwen ontstond een grote schare aan achterneven en aangetrouwde families, waarvan velen aanspraak hebben gemaakt op de beurs. Dat leidde niet zelden tot conflicten tussen erfgenamen, waarbij soms zelfs niet geschuwd werd om stambomen te vervalsen. De kerkmeesters vormden het bestuur van de beurzenstichting maar de gemeente had een dikke vinger in de pap omdat dit wettelijk geregeld was. Het gemeentebestuur had weinig oog voor de cultuurhistorische waarde van dit fenomeen en drong in 1978 aan op het opheffen van de stichting met als reden dat de opbrengsten niet meer marktconform waren. Bedrijfseconomisch gezien was dat natuurlijk waar, maar het getuigde ook wel van een beperkt historisch besef. In 1981 verkocht het kerkbestuur van de St. Lambertusparochie het onderpand van de stichting, het zogenaamde âBeurselandâ, voor 170.000 gulden ten behoeve van het uitbreidingsplan Bredeweg. Het kerkbestuur wenste de eeuwenoude traditie te handhaven en schoeide de statuten van de stichting in 2000 op modernere leest. Met de rente-inkomsten uit de verkoop van de grond aan de Bredeweg kunnen heden ten dage priesterstudenten en studenten kerkenbouwgeschiedenis worden gesubsidieerd. Pas vrij laat deed de emancipatie zijn intrede want vanaf 2000 geldt deze mogelijkheid ook voor meisjes. Het 450-jarig bestaan van de stichting is in 2020 stilzwijgend voorbij gegaan en dat is eigenlijk jammer.
Sacramentsprocessie
Een andere organisatie spant qua ouderdom echter de kroon. Dat is de in 1404 opgerichte vereniging van de âBroederschap en zusterschap van Onze Lieve Vrouwâ. De vereniging bestreek oorspronkelijk zowel Weert als Nederweert, gemeenten die toen nog niet volledig gesepareerd waren. Dat zowel mannen als vrouwen lid konden worden van de vereniging is opvallend en een vroeg voorbeeld van emancipatie. Uit het oprichtingsjaar 1404 is een ledenlijst bewaard gebleven met typisch Nederweerter namen als âGhijel van Rosveltâ en âElisabet van Krijelâ. De leden verzorgden de diensten tijdens de kerkelijke feestdagen van Onze Lieve Vrouwe zoals de sacramentsprocessie. Uitvaarten werden door de vereniging met veel ceremonieel begeleid. In de zestiende eeuw werd de Nederweerter tak van de vereniging verzelfstandigd. Het Weerter deel van de vereniging werd in 1996 nieuw leven ingeblazen. Afgezien van enkele onderbrekingen heeft deze zeer verdienstelijke Weerter vereniging dus een respectabele leeftijd van meer dan zes eeuwen.Â
Alfons Bruekers
Stichting Geschiedschrijving Nederweert
Bijschriften illustratie
Tegenover het wegkruis aan de Bredeweg lag het land van de beurzenstichting Reijnier Stappers. Foto Jos. Kirkels, archief SGN.
De broedermeesters in 2018, samen met de pauselijke nuntius, mgr. Cavalli. Foto Broederschap Weert.