Als we het hebben over: afscheiding van de oude unie, een motie van wantrouwen tegen het zittende bestuur, een volksreferendum en gele hesjes in de straten. Gaat het dan over de actuele ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk? Jazeker. Maar precies 180 jaar geleden speelde hetzelfde op veel kleinere schaal in Nederweert.
Men zegt wel eens dat de geschiedenis zich herhaalt. Eigenlijk is daar nu ook weer sprake van. Toen België door de Europese grootmachten in 1831 werd afgesplitst van Nederland, werden Weert en Nederweert – geheel tegen hun zin – bij Nederland gevoegd. Op papier althans, want Koning Willem I accepteerde het scheidingsverdrag niet. Hierdoor bleef Nederweert in de praktijk nog acht jaar lang Belgisch. In 1838 kwam er een akkoord tussen de Belgische regering in Brussel en de Nederlandse regering in Den Haag. Weert en Nederweert zouden door België overgedragen worden aan Nederland. Dat was tegen het zere been van de bevolking. Het gemeentebestuur van Nederweert nam daarom in mei 1838 het initiatief tot een volksraadpleging of referendum. Dat gebeurde in de vorm van het verzamelen van handtekeningen onder een petitie met als motto: ‘Nederweert wil blijven bij Brussel (België) en zegt nee tegen Nederland’. In hedendaagse woorden: geen ‘Brexit’ maar ‘Nexit’. Maar liefst 455 gezinshoofden zetten hun handtekening. Dat was een buitengewoon hoge score, vooral als men zich realiseert dat het totaal aantal gezinnen in Nederweert ongeveer 800 bedroeg. Een groot deel van de inwoners was analfabeet en kon dus geen naam of handtekening plaatsen. Het Nederweerter referendum werd zelfs in druk uitgegeven en aangeboden aan de regering in Brussel.
Het baatte helaas niet. De Belgische regering stond onder grote druk van Engeland, Duitsland en Frankrijk. Die duldden niet dat er nog op detailnivo gesleuteld werd aan de beoogde scheiding. Het doek viel en op 19 maart 1839 kwam Nederweert definitief bij Nederland, zeer tot teleurstelling van de plaatselijke bevolking. Burgemeester, wethouders en raadsleden werden door Den Haag gescreend op hun capaciteiten. De burgemeester werd als capabel beschouwd en kon aanblijven. Over de wethouders luidde het oordeel dat het enige positieve dat er van hen te zeggen viel was dat ze ‘netjes’ waren en zij werden dus gedoogd. De raadsleden Geussens en van Nieuwenhoven, beiden smid van beroep, werden vanwege ‘hun woelachtige, eigenwijze en anti-Nederlandse houding’ gewipt. Daardoor brak de spreekwoordelijke pleuris uit. Op kermismaandag 14 oktober 1839 waren er onlusten in de Nederweerter Kerkstraat. Café’s werden belegerd door tientallen verhitte dorpsgenoten. Zij riepen leuzen als ‘Leve België. Verdomde Hollanders. Sacré non de Dieu’. Het kwam tot geweldadigheden en de veldwachters verloren de controle. De in der haast opgeroepen marechaussees uit Weert konden pas na dreiging met hun geladen karabijnen de bevolking weer tot rust brengen. De voornaamste raddraaiers werden opgepakt en veroordeeld tot gevangenisstraffen en boetes. Hoewel daarmee het Nederweerter ‘Nexit’ definitief was gesmoord, zouden de anti-Nederlandse sentimenten nog vele jaren blijven opspelen.
Alfons Bruekers
Stichting Geschiedschrijving Nederweert
Dit artikel is een actualisatie van een in 2016 verschenen blog
Er zijn nog geen reacties geplaatst.