Tijdreis: Patronaat en klooster

De vergelijking van het oude en nieuwe straatbeeld is een mengeling van nostalgie, herinnering, spijt en herkenning. Voor deze aflevering van ‘Tijdreis’ ging onze vaste fotograaf Ton Frenken weer voor u op pad. Alfons Bruekers nam een duik in het archief van de Stichting Geschiedschrijving Nederweert en leverde een oude ansichtkaart en het bijbehorende verhaal.

Oordelen
Zo heel oud is die ansichtkaart eigenlijk helemaal niet want zo zag de Schoolstraat er tot 1991 nog uit. En toch staat er geen steen van de oude gebouwen links op de foto meer op zijn plaats. Alleen het asfalt en de trottoirs zijn de onveranderlijke factor. Is het dorpsbeeld er sindsdien op vooruit gegaan? De lezer mag er zelf over oordelen.

Speculant
De linkerzijde van de Schoolstraat bestond eeuwenlang uit akkerland, het zogenaamde ‘Pastorele Land’, de akkers van de pastorie. In de Franse Tijd, ten tijde van Napoleon werden deze goederen geconfisceerd en werd dit gebied opgekocht door de Tongerense waterstaatkundig ingenieur Sermoise, een grondspeculant. Nadat er enige tijd een steenbakkerij gevestigd was, stichtten de zusters Franciscanessen van Heijthuijsen in 1871 hier een klooster met meisjesschool. Joanna Westerveld was de eerste moeder-overste.

Pioniers
De zusters Franciscanessen zijn van ongelooflijk grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van Nederweert. Zij waren de pioniers op het gebied van de ouderenzorg, het meisjesonderwijs en later ook de gezondheidszorg zoals de kraamhulp en het Groene Kruis. Allemaal zaken die in die tijd nog van de grond af opgebouwd moesten worden en waarbij soms tegen de stroom van gemeentebestuur en kerkbestuur in moest worden geroeid. Maar de ‘Heijtser’ zusters waren van een vasthoudende soort.

Patronaat
Het gebouw links op de oude foto is het in 1908 gestichte patronaatsgebouw, kortweg ‘het Patronaat’. Het was te zien als een soort voorloper van de latere gemeenschapshuizen. Menige vereniging had hier zijn thuisbasis; er werden muziekoptredens en toneelvoorstellingen verzorgd en ook de studentenvereniging St. Petrus Canisius was er kind aan huis. In 1939 werd het op initiatief van het kerkbestuur (de eigenaar) flink uitgebreid. Kort na de bevrijding in 1944 werd het gebouw ingericht als gevangenis voor landverraders en collaborateurs. In 1950 was het tijdelijk schoolgebouw voor enkele klasen van de in aanbouw zijnde ULO-school. Enige tijd lang was er een gymzaal en generaties jongeren herinneren zich het patronaat als onderkomen van de welpen en verkennerij (de latere scouting).

Tranen
In juli 1991 werden patronaat en klooster afgebroken. Daarmee verdwenen enkele zeer markante gebouwen uit het Nederweerter dorpsschoon. Opvallend genoeg was er weinig weerwoord uit de bevolking of gemeenteraad. De enkeling die attendeerde op het belang van behoud werd niet gehoord. De locatie werd volgebouwd met seniorenwoningen. Op de plaats van het patronaat kwam het nog altijd bestaande kunstwerk ‘De Drie Lelies’ van Desirée Tonnaer te staan. Daarmee wordt de gedachte aan de kloosterzusters levend gehouden. De lelies symboliseren Sint Franciscus en staan voor reinheid en licht. Het bassin staat voor de bron van levenswater en is de spreekwoordelijke voedingsbron van inspiratie. De hardstenen beelden stellen de silhouetten van gesluierde nonnen voor. En hoewel het waterbassin al jaren droog staat, plengen de treurende nonnen hun tranen vanwege het verdwenen erfgoed dat nooit meer terugkomen zal.

Alfons Bruekers
Stichting Geschiedschrijving Nederweert