Het is al weken landelijk en zelfs internationaal nieuws: het verwijderen van informatiepanelen over de zwarte bevrijders op de oorlogsbegraafplaats in Margraten. Het oorlogsverhaal over discriminatie rassenscheiding in het leger zou zogenaamd niet passen in ‘de Amerikaanse herdenkingsmissie’. De aanleiding voor de affaire bewijst hoe men wereldwijd steeds meer de hete adem van de huidige Amerikaanse president voelt. En daar zelfs naar handelt, ook buiten de grenzen van de Verenigde Staten en tot in het voetbal toe. Indirect heeft deze kwestie ook een relatie met Nederweert.
Even tot hier
De Amerikaanse ambassadeur in Nederland, de Republikeinse multimiljonair Joe Popolo, ging in de tegenaanval tegen Limburgse critici. Hij wuifde alle kritiek of het weghalen van de historische informatie in Limburg weg als ‘ongepast’. Het satirisch TV-programma ‘Even tot Hier’ had daar onlangs een buitengewoon gepast antwoord op. Dat vestigde precies de aandacht op het gene dat de Amerikaanse overheid nu juist probeert te maskeren. Dat is het witwassen van zwarte geschiedenis.
Wegpoetsen
Het wegpoetsen van ‘onwelkome’ stukjes uit de geschiedenis van de Afro-Amerikaanse bevrijders is al wrang genoeg. Maar indirect raakt het ook Nederweert en wel op twee manieren. Op de eerste plaats omdat de aandacht voor de zwarte bevrijders in Margraten mede het gevolg is van de activiteiten van de uit Nederweert afkomstige publiekshistorica Mieke Kirkels (1947). Vanaf 2009 was zij betrokken in het project ‘Akkers van Margraten’. Dat onderzoek confronteerde haar met de rassenscheiding in het Amerikaanse leger. Zij nam mede het initiatief tot de oprichting van de Stichting Black Liberators in The Netherlands.
Rassenscheiding
Kirkels’ boek ‘Van Alabama naar Margraten’ verscheen in 2014 en werd in 2023 heruitgegeven ter gelegenheid van de opening van het Wigginspark in Margraten. Jefferson Wiggins is de hoofdpersoon uit haar boek over rassenscheiding in het Amerikaanse leger. Het boek werd ook in het Engels vertaald. Voor dit boek deed zij in Nederland en in de Verenigde Staten uitgebreid archiefonderzoek en sprak zij met veteranen en nazaten. Dat leidde tot een schrijnend beeld over discriminatie en rassenscheiding in het Amerikaanse leger.
Grafdelven
De 1,2 miljoen zwarte militairen in het Amerikaanse leger (waarvan 700 actief in Limburg) werden tijdens WOII – uitzonderingen daargelaten – veelal ingezet voor de meer ondersteunende taken zoals autorijden en grafdelven voor gesneuvelde collega-militairen. Ze werden meestal uitgesloten van gevechtshandelingen omdat men uitging van het racistische vooroordeel dat zij geen goede soldaten zouden kunnen zijn.
Bevrijdingsbaby’s
Een ander boek van Mieke Kirkels, getiteld ‘Kinderen van zwarte bevrijders’ uit 2017, werd eveneens een bestseller en behandelt de zogenaamde ‘bevrijdingskinderen’. Dat is de groep van zeventig Limburgse bevrijdingsbaby’s die in 1945 werden geboren uit relaties tussen zwarte Afro-Amerikaanse soldaten en Limburgse meisjes. Ook dat is oorlogsgeschiedenis… Voor haar verdiensten voor het op de kaart zetten van de onderdrukte Afro-Amerikaanse militairen werd Mieke Kirkels in 2019 in Maastricht onderscheiden tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
Afro-Amerikanen in Nederweert
Er is nog een veel rechtstreekser raakvlak tussen de Margraten-kwestie en de gemeente Nederweert. Daarvoor gaan we terug in onze eigen geschiedenis. Zwarte soldaten waren ook betrokken bij de bevrijding van Nederweert in het najaar van 1944. De oorlogshandelingen in Noord-Limburg brachten namelijk een enorme stroom burgervluchtelingen richting Weert (dat al bevrijd was) op gang. Eind oktober reden talloze colonnes tanks en andere voertuigen door Nederweert richting Weert en die werden bestuurd door zwarte soldaten. Door oorlogshandelingen gewonde militairen en Nederweerter burgers werden behandeld door een zwarte Amerikaanse ‘medic’. Dat was trouwens voor de Nederweertenaren in die tijd ook even wennen, want zoveel echt zwarte medeburgers hadden zij voor die tijd nou eenmaal ook nog niet in levenden lijve ontmoet.
Witte tanden en ogen
Bij het oprukken van de bevrijders naar de Rijn en verder naar Berlijn was Nederweert met de kanaalovergangen bij Brug 15 een belangrijk verkeersknooppunt voor de Amerikanen. Dagboekschrijver Jean Bruekers (1923-2014) noteert op dinsdag 20 februari 1945 (waarbij het toen gebruikelijke n-woord is vervangen): “Vannacht zijn minstens 1000 vrachtwagens Amerikaanse soldaten door Nederweert gekomen. Op elke wagen zaten ongeveer 25 blanke soldaten en 1 zwarte chauffeur, Van vanmorgen tot vanavond 8 uur is ’t weer verschrikkelijk druk geweest. Eén lange colonne reed door de Kerkstraat en één lange colonne kwam langs het kanaal van Weert af. Elke vrachtwagen zat vol soldaten en achter de wagen hing een kanon. Alle vrachtwagens werden door zwarte soldaten bestuurd. Zij reden heel snel. Aan de bruggen stonden zwarte verkeersagenten op post. Als een zwarte in een vrachtwagen zit kan men niets zien als 2 rijen witte tanden en ’t wit van de ogen. De soldaten wuifden en riepen op de mensen langs de weg”. Tot zover het dagboekfragment.
Passende reactie
Ook Nederweert heeft veel te danken aan de zwarte Afro-Amerikaanse bevrijders uit WOII. De boeken van Mieke Kirkels en ook de Nederweerter dagboekfragmenten spreken duidelijke taal. Het zijn onuitwisbare herinneringen en historische bewijzen. Diverse Limburgse bestuurders zoals gouverneur Roemer en gezaghebbende burgemeesters sloegen afgelopen weken dan ook op de trom. Met het ‘ongepast’ bestempelen van kritiek op het wegmoffelen van de aandacht voor de zwarte bevrijders van Limburg, raakt de Amerikaanse ambassadeur indirect ook de Nederweerter gemeenschap en geschiedenis. Wat zou daarop een gepaste reactie vanuit Nederweert kunnen zijn?
Alfons Bruekers | Erfgoedgemeenschap Nederweert
Foto’s
- Foto Mieke Kirkels: Karel David van der Gun.
De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vijf organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh, de Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert en de Stichting Historisch Onderzoek Weerterland (SHOW). Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals dialect, genealogie, historische tradities en folklore.
8 Reacties
Tja, als je iemand hypocriet en narcistisch mag noemen lijkt me de hoogste baas van de USA / MAGA wel de aangewezen persoon, stort de hele wereld verder in de ellende en denkt alleen maar in dollars..
Ik lees hierin toch wel een flinke oproep aan ons geweldige dorpsbestuuur van de gemeente om hier publiekelijk stelling over te nemen. #Lef
Beste Hein, ik denk dat ik je moet teleurstellen. Ons gemeentebestuur houdt niet zo van oproepen uit de gemeenschap. Tenminste niet in de praktijk.
Goed dat Alfons dit onder de aandacht brengt. Trump draait de klok terug, maar in Nederweert is zelfs geen klok. Zelfs het 500 jarig jubileum is het gemeentebestuur en de ambtenaren ontgaan. Alle bevrijders moeten worden geëerd om hun inzet voor onze bevrijding. Dat zwarte soldaten, niet alleen met de nazi’s hadden af te rekenen, maar ook met het racisme in het leger en de VS zelf, maakt hun inzet extra bijzonder en memorabel.
Ik dacht eerst opgemaakt te hebben uit berichten dat de 500-jarige herdenking van het bestaan van Nederweert van de gemeente uit ging maar dat blijkt dus helemaal niet zo te zijn ! Het historisch besef is er duidelijk niet en dat is toch wel jammer voor onze gemeenschap. En een 505-jarig jubileum zit er hoogst waarschijnlijk niet meer in ben ik bang.
Het is erg gemakzuchtig gebeurtenissen van 81 jaar (1944) geleden te bekijken vanuit 2025.De wereld zag er toen heel anders uit en mensen dachten ook heel anders.Zoals bekend was destijds bijna de helft van de wereld een kolonie van een ander land.Nederland “bezat” Suriname, wat eilanden in het Caribisch gebied en heel Indonesië en Nieuw-Guinea, dat later gekoloniseerd werd door voorgenoemde Indonesië en tot op de dag van vandaag kraait daar geen haan naar.Weinig mensen in het Nederland van voor de oorlog vonden het bezwaarlijk dat we overzee ook gebiedsdelen hadden en toen na de oorlog daar – Indonesië – de onafhankelijkheid werd uitgeroepen, stuurden we een expeditieleger om “onze” “Gordel van Smaragd” terug te veroveren.Weinigen in Nederland hadden daar een probleem mee, behalve de communisten misschien en we waren er van overtuigd dat die inlanders daar ook niet zaten te wachten op die vlegel van een Soekarno die – o wee – met de Jappen (Japanners) had gecollaboreerd.Terug naar Nederland nu : De komst van zwarte Amerikanen schepte misschien verwarring in onze contreien, maar dat is met alles wat onbekend is.Het idee van blanke raciale superioriteit lag toen al in duigen door uitzonderlijke prestaties van “gekleurde mensen”.De zwarte atleet Jesse Owens won – voor de ogen van Hitler – 4 medailles tijdens de Olympische Spelen van Berlijn (1936) en Joe Louis (bokser) sloeg in 1938 de Duitse kampioen Max Schmeling in de eerste ronde KO.Tegelijkertijd luisterden miljoenen Amerikanen op de radio naar de operazangeres Marian Anderson.Toen ze omwille van haar huidskleur niet in Constitution Hall (Washington) mocht zingen zong ze maar op de trappen van het Lincoln Memorial, Paaszondag 1939 voor een publiek van 75.000+ toeschouwers.Natuurlijk was het een schande dat er destijds gediscrimineerd werd, maar discriminatie is er nog steeds, want uit ervaring weet ik dat op uitzendkrachten, asielzoekers en arbeidsmigranten wordt neergekeken, óók door o zo sociaal, ruimdenkende mensen.Discriminatie zal er altijd zijn, maar we kunnen wel proberen het tot een minimum te beperken, want we leven niet in een ideale wereld en die fantasten die beweerden een ideale wereld te kunnen scheppen hadden namen als Hitler, Lenin, Stalin, Mao, Pol Pot en het eindigde altijd met massamoord en persoonsverheerlijking van de daders.
Beste heer Hans, welk punt probeert u eigenlijk te maken met dit schot hagel? Chatgpt is er niks bij.
Tijdens WO2 was het Amerikaanse leger volledig gesegregeerd.Dat is een concreet feit…..los van hoe de mensheid door de eeuwen heen opereerde