In de eerste week van december 2025 bestaat Nederweert exact 500 jaar als zelfstandige gemeente. Een belangrijke mijlpaal waaraan natuurlijk niet zomaar stilzwijgend voorbij mag worden gaan. Het was immers de Duitse politicus Helmut Kohl die in 1995 zei: Als je het verleden niet kent, kun je het heden niet begrijpen en de toekomst niet vormgeven. Dus… wat is het verhaal?
Nederweert 500 jaar
Belangrijke historische mijlpaal voor de hele gemeenschap
Al in 1488 hadden Nederweert en Weert een eigen bestuur, maar administratief en financieel was er in die tijd nog steeds sprake van een unie. Het gemeentebestuur was verantwoordelijk voor het innen van belastingen (met name op grondbezit en bier) en het regelen van onderhoud van gemeentelijke gebouwen, bruggen en sluizen, militaire inkwartieringen, wegenbeheer, onderwijs en gezondheidszorg. De belastinginkomsten van Weert en Nederweert gingen in die tijd in één pot. Maar dat gold ook voor de schulden van Weert en Nederweert. Weert had de hoogste belastinginkomsten en Nederweert kende de hoogste schuldenlast. Nederweert zoog Weert leeg als het ware, terwijl juist daar veel geld nodig voor de bouw van stadsmuren en poorten, bruggen en grachten; de dure en prestigieuze multifunctionele accommodaties van die tijd.
Gedwongen
Geen wonder dat onze Weerter buren in het begin van de 16e eeuw begonnen te lobbyen bij graaf Jacob III van Horne, om afgesplitst te mogen worden van hun buren. Maar Nederweert vond het wel prima zoals het was en ging nergens op in. Toen vond de graaf het tijd om in te grijpen en heeft hij de Nederweertenaren (naar eigen zeggen) ‘halfelijck daertoe gedwongen’ om over te gaan tot een scheiding van tafel en bed. Dat gebeurde per officieel decreet op 2 december 1525. Nederweert werd op die dag volledig afgesplitst van Weert.
Vinger in de pap
Als compensatie kregen de Nederweertenaren er wel wat voor terug: voortaan mochten zij hun belastinginkomsten volledig voor eigen doelen gebruiken en zo werd de gemeente dus financieel baas in eigen buik. De graaf hield nog een vinger in de pap, want als het Nederweerter bestuur de lokale belastingen zou willen verhogen of afschaffen dan moest dat eerst door de graaf worden goedgekeurd. Verder moesten de Nederweertenaren voor deze regeling aan de graaf jaarlijks 50 gulden betalen, want ook zijn schoorsteen moest blijven roken, nietwaar?
Onafhankelijkheidsverklaring
De datum 2 december 1525 geldt sindsdien in de geschiedenisboekjes als het jaar van de ‘desunie’ en de oprichting van de onafhankelijke gemeente Nederweert. Nederweert ontving een afschrift van de acte van scheiding en die wordt sindsdien bewaard in het archief van het gemeentehuis. In de lange archievenlijst van oude Nederweerter documenten (die bijna 2000 nummers telt) draagt dit belangrijkste document uit onze lokale geschiedenis dan ook nummer 1. En dat is geen toeval. Want al 500 jaar lang wordt dit decreet door de opeenvolgende burgemeesters en wethouders van Nederweert trots gekoesterd, bewaard en overgedragen als een soort lokale miniversie van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.
Saillant
Aan dat bewaren komt binnenkort een einde want eerder dit jaar heeft het Nederweerter College van B&W besloten om het gehele archief van Nederweert af te stoten en in beheer te geven bij een bewaardepot in Weert. Daarmee zal ook het bewijsstuk uit 1525 van de Nederweerter gemeentelijke onafhankelijkheid onze gemeenschap verlaten. Ietwat saillant is dat dit samenvalt met het jaar dat onze gemeente exact 500 jaar zelfstandig is. Doemdenkers zien daarin een veeg teken voor de toekomst van de gemeente, vooral nu men ook in de Nederweerter gemeenteraad hoort verzuchten dat Nederweert toch vooral een dorp is met stedelijke uitdagingen en een gebrek aan capaciteit.
Wapperende vlaggen
Maar gelukkig is de zelfstandigheid van Nederweert vooralsnog niet in het geding en dus vieren we het 500-jarig bestaan van de onafhankelijke gemeente Nederweert op 2 december 2025 met gepaste trots. ‘Samen groots, samen doen’ is immers de slogan van ons gemeentebestuur dat deze mijlpaal wel niet stilzwijgend voorbij zal laten gaan. Wellicht kunnen we dan ook in de eerste week van december bij het gemeentehuis aan het Raadhuisplein de gemeentelijke vlaggen zien wapperen om het heuglijke feit van 500 jaar zelfstandig Nederweert te onderstrepen.
Erfgoedgemeenschap Nederweert | Alfons Bruekers
5 Reacties
Mooi stukje geschreven. Maar met het wapperen van een paar vlaggen is wel wat dun om het te vieren. Volgens mij heeft niemand er iets van gemerkt of gehoord, nu wel dus.
Wanneer is dat feestje?
het bestuur komt helaas niet veel verder dan een feestje voor het ‘openen’ van een doodlopend en onvoltooid fietspad. Dat dit doodloopt zo ongeveer op de grens met Weert kun je natuurlijk met wat goeie wil ook zien als het ‘vieren’ van de zelfstandigheid van Nederweert. Maar die eigen gemeente Nederweert hangt toch aan een dun draadje de komende jaren.
Waar op de website of de facebook van de gemeente Nederweert kan ik info vinden over de viering van dit jubileum. Ik zie daar alleen maar informatie op oud papier ophalen. Kan iemand me helpen vinden?
Bij gebrek (?) aan beter is het wellicht een optie om de ook hier de erfgoedcommissie van de gemeente Leudal te laten adviseren bij het initiëren van de feestelijkheden?