Kôw Lins (Laurentius Bijlmakers) was in het begin van de vorige eeuw ‘wereldberoemd’ in Nederweert. Zoals zijn bijnaam al aangaf, had hij veel verstand van vee, vooral koeien. Hij genoot een groot vertrouwen bij de boeren. Lins voerde operaties uit bij opgestijfde koeien, redde vee van verstikking en kon zelfs pijn ‘wegbidden’.
Vizier op Nederweert
Gebedsgenezer
In het archief van de familie Bijlmakers werd onlangs een interessant document ontdekt, dat waarschijnlijk toegeschreven kan worden aan Kôw Lins. Het is een kladje van een ongedateerde brief aan de pastoor waarin de gebedsgenezer uitlegt hoe hij te werk gaat en hem vraagt wat de eerwaarde er eigenlijk van vindt. Het antwoord van de pastoor is niet bewaard gebleven maar die zal er wel het zijne van gedacht hebben.
Self made
De brief bevat allerhande ‘behandelingen’ voor veelvoorkomende ziekten bij koeien, zoals opgestijfde maag, verstuiking en bloeding of brandend maagzuur. Bij die laatste aandoening legde de self made dierenarts de hand op de zere plek, onder het uitspreken van de formule “Brand, brand, brand, valt in het zand, door den zegen van Gods hand”. Een maagbloeding vergde wat meer werk. Na het maken van een kruisteken sprak de heelmeester dan de woorden “Jezus, Maria en Joseph gongen samen wandelen. Maria stiet in een doorn. Jezus zeide het zal niet bloeden of zweren. In den naam van God den vader, God den zoon en God den H. Geest”.
Drukkend
De gang naar een veearts werd in de tijd van Kôw Lins niet gauw gemaakt. Als het ging om paardenziekten was je bij de hoefsmid aan het juiste adres. Dat was bijvoorbeeld het geval als er sprake was van een ‘hoefbevangen’ paard. Zo’n paard had door een sterke inwendige bloeding hevige pijn in de voorhoeven. Het effect lijkt op een blauwe nagel bij een mens: intense pijn en een kloppend, drukkend gevoel. Het paard probeerde dan de hoeven te ontlasten door op de hielen te gaan staan, bij voorkeur niet te bewegen of, nog liever, te blijven liggen.
Vlijmscherp
De oplossing was om de bloeddruk van het paard te verminderen door een halve tot hele emmer bloed af te tappen. Daartoe gebruikte men als heelmeesterswerktuig een ‘vleem’ of vlijm, letterlijk een vlijmscherp mes. Daarmee werd in de halsslagader een insnijding gemaakt door het mes met een houten hamer door de dikke paardenhuid heen te slaan. Anders dan de beschrijving wellicht doet vermoeden was dit geen kwakzalverij of primitieve plattelandsgewoonte, maar tot in de jaren zeventig een officiële veeartsenhandeling.
Bloedzuigers
Bij de mens dacht men door het aflaten van wat bloed schadelijke stoffen uit het lichaam te kunnen verwijderen. Dat speelde bijvoorbeeld bij pleuritus of bepaalde zweren. Men gebruikte bij voorkeur bloedzuigers, slijmerige waterwormen die leven van het opgezogen bloed van vissen en kikkers. Bloedzuigers kwamen overal in de natuur voor, maar in de geneeskunde had men specifiek de paardenbloedzuiger nodig. Deze was in staat om door mensenhuid heen te bijten. In het Sarsven, maar vooral ook in Weert en Stramproy, bevonden zich in de negentiende eeuw speciale kwekerijen van bloedzuigers. De in Stramproy op zeer grote schaal gekweekte medicinale bloedzuigers werden rond 1828 in tienduizendtallen geëxporteerd, o.a. naar artsen en apothekers in Luik, Maastricht en Tongeren. Boeren en huisartsen bewaarden vaak een fles met bloedzuigers in de kelder.
Zweet
Zelfs in 1895 ging men in de zomer nog vanuit onze regio naar het moerassige Wijffelterbroek in Weert. Met angstzweet op het voorhoofd mocht de patiënt dan, na betaling van drie centen, even in een waterkuil met bloedzuigers gaan staan om zich te laten ‘helpen’. Daarna stapte men met bebloede benen weer uit het water. Indien de diertjes mee naar huis werden genomen, kostte dat een dubbeltje per stuk. Op de terugweg door het zompige Wijffelterbroek werd de patiënt ook nog eens belaagd door duizenden muggen die, weliswaar gratis maar minstens even bloeddorstig, afkwamen op zijn bloed en zweet.
Alfons Bruekers | Erfgoedgemeenschap Nederweert
Fragment uit de brief, met een gebed tegen bloedingen. Archief familie Bijlmakers.
Een Nederweerter chirurgische vlijm met drie aderlaatmesjes. Gesigneerd instrument uit messing en staal, van smid Gabriël Geusens uit de Brugstraat, omstreeks 1870. Particuliere collectie, foto: A. Bruekers.
De Erfgoedgemeenschap Nederweert is het collectief van vijf organisaties die actief zijn op erfgoedgebied in Nederweert: Stichting Geschiedschrijving Nederweert (SGN), Stichting Regionaal Archeologisch Bodem-Onderzoek (STRABO), Geschied- en Oudheidkundig Genootschap De Aldenborgh, de Stichting Cultuurhistorische Publicaties voor de regio Weert en de Stichting Historisch Onderzoek Weerterland (SHOW). Hun doel is het stimuleren van de belangstelling voor, en het behoud van erfgoed in de gemeente Nederweert. Door middel van lezingen, excursies en publicaties. Daarbij wordt ook het zogenaamde immateriële erfgoed niet vergeten, zoals dialect, genealogie, historische tradities en folklore.
Er zijn nog geen reacties geplaatst